Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is een psychotherapeutische techniek die wereldwijd wordt erkend voor de behandeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS) en andere trauma-gerelateerde aandoeningen. Dit artikel richt zich op de biochemische veranderingen die optreden tijdens en na EMDR-sessies en hoe deze bijdragen aan het therapeutische effect.

Wat is EMDR?

EMDR is ontwikkeld door Francine Shapiro in de late jaren 80. Het is een gestructureerde therapie die de patiënt helpt om traumatische herinneringen te verwerken door middel van oogbewegingen of andere vormen van bilaterale stimulatie. De basisgedachte is dat door het activeren van beide hersenhelften, de hersenen in staat worden gesteld om traumatische herinneringen op een meer adaptieve manier te herstructureren.

Biochemische Achtergrond van Trauma

Wanneer een persoon een traumatische gebeurtenis ervaart, worden verschillende biochemische processen in het lichaam geactiveerd. De belangrijkste betrokken systemen zijn het sympathische zenuwstelsel en de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA)-as. Deze systemen leiden tot de afgifte van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol.

• Adrenaline: Verhoogt de hartslag en bereidt het lichaam voor op een vecht-of-vluchtreactie.
• Cortisol: Verhoogt de bloedglucosespiegels en onderdrukt niet-essentiële lichaamsfuncties tijdens een stressreactie.

Bij mensen met PTSS blijven deze systemen vaak hyperactief, wat leidt tot chronische stress en angst.

Hoe EMDR Werkt: Neurobiologische Mechanismen

Tijdens EMDR-sessies wordt de patiënt gevraagd om traumatische herinneringen op te roepen terwijl ze bilaterale stimulatie ontvangen, zoals oogbewegingen. Dit proces lijkt verschillende neurobiologische veranderingen te veroorzaken.

1. Verlaagde Amygdala-Activiteit: De amygdala is verantwoordelijk voor de emotionele reactie op stress. Onderzoek heeft aangetoond dat EMDR de activiteit in de amygdala kan verlagen, waardoor angst en stress verminderen.
2. Verhoogde Prefrontale Cortex-Activiteit: De prefrontale cortex speelt een sleutelrol in het reguleren van emoties en rationeel denken. EMDR lijkt de activiteit in dit gebied te verhogen, wat helpt bij het herinterpreteren van traumatische herinneringen.
3. Hippocampus Functie: De hippocampus is betrokken bij het vormen van nieuwe herinneringen en het ophalen van oude. Bij mensen met PTSS is de hippocampus vaak minder actief. EMDR kan de functie van de hippocampus herstellen, wat bijdraagt aan een betere verwerking van traumatische herinneringen.

Biochemische Veranderingen tijdens EMDR

Naast neurobiologische veranderingen, zijn er verschillende biochemische veranderingen die tijdens en na EMDR-sessies plaatsvinden.

1. Cortisol Niveau: Onderzoek heeft aangetoond dat EMDR kan leiden tot een verlaging van de cortisolspiegels, wat bijdraagt aan een vermindering van stress.
2. Neurotransmitters: EMDR kan de niveaus van verschillende neurotransmitters beïnvloeden, waaronder serotonine en dopamine. Deze neurotransmitters spelen een cruciale rol in stemming en emotioneel welzijn.
3. Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF): BDNF is een eiwit dat betrokken is bij de overleving en groei van neuronen. Er is bewijs dat EMDR de niveaus van BDNF kan verhogen, wat bijdraagt aan neuronale plasticiteit en herstel.

Klinische Effecten van EMDR

De biochemische en neurobiologische veranderingen die door EMDR worden teweeggebracht, hebben duidelijke klinische voordelen. Patiënten rapporteren vaak een significante vermindering van symptomen van PTSS, angst en depressie. Bovendien zijn er verbeteringen in slaapkwaliteit, stemming en algeheel functioneren.

Welke bijwerkingen kun je ervaren bij EMDR-therapie?

EMDR-therapie kan, net als andere vormen van psychotherapie, bijverschijnselen met zich meebrengen. Hoewel veel mensen baat hebben bij EMDR, kunnen sommige bijverschijnselen tijdens of na de sessies optreden. Hier zijn enkele mogelijke bijwerkingen:

Emotionele Bijverschijnselen

1. Intense Emoties: Het herbeleven van traumatische herinneringen kan sterke emoties oproepen, zoals verdriet, angst of woede. Dit kan tijdens of na de sessie gebeuren.
2. Verhoogde Stress of Angst: In sommige gevallen kan de verwerking van traumatische herinneringen tijdelijk leiden tot verhoogde stress of angstgevoelens.
3. Dromerigheid of Vermoeidheid: EMDR-sessies kunnen vermoeiend zijn, zowel mentaal als fysiek, waardoor sommige mensen zich na een sessie uitgeput of dromerig voelen.

Fysieke Bijverschijnselen

1. Hoofdpijn: Sommige mensen ervaren hoofdpijn tijdens of na een EMDR-sessie, mogelijk als gevolg van de intensieve emotionele verwerking.
2. Duizeligheid: Het focussen op bilaterale stimulatie, zoals snelle oogbewegingen, kan bij sommige mensen duizeligheid veroorzaken.
3. Misselijkheid: In zeldzame gevallen kunnen mensen zich misselijk voelen tijdens of na de sessie, wat kan worden veroorzaakt door intense emotionele reacties.

Cognitieve Bijverschijnselen

1. Verwarring of Desoriëntatie: Na een sessie kunnen mensen zich tijdelijk verward of gedesoriënteerd voelen als ze de intense herinneringen en emoties verwerken.
2. Flashbacks of Nachtmerries: Hoewel EMDR helpt bij het verwerken van traumatische herinneringen, kunnen sommige mensen tijdelijke toename van flashbacks of nachtmerries ervaren als deel van het verwerkingsproces.

Langetermijn Effecten

Hoewel de bovengenoemde bijverschijnselen meestal tijdelijk zijn, is het belangrijk om te onthouden dat EMDR uiteindelijk bedoeld is om langdurige verlichting van traumatische stress en gerelateerde symptomen te bieden. Het is cruciaal om tijdens de therapie open te communiceren met je therapeut over eventuele bijwerkingen of zorgen die je hebt, zodat ze je kunnen helpen bij het navigeren door het verwerkingsproces en het minimaliseren van ongemak.

Belang van Professionele Begeleiding

Het is essentieel dat EMDR-therapie wordt uitgevoerd door een getrainde en gecertificeerde therapeut die ervaring heeft met deze techniek. Een professionele therapeut kan helpen bij het beheersen van bijwerkingen en zorgen voor een veilige en ondersteunende omgeving voor emotionele verwerking.

Conclusie

EMDR is een krachtige therapie voor de behandeling van trauma en gerelateerde aandoeningen. De biochemische veranderingen die optreden tijdens EMDR-sessies spelen een cruciale rol in het therapeutische effect van de behandeling. Door de activiteit van de amygdala te verminderen, de prefrontale cortex te versterken, de hippocampusfunctie te herstellen en de balans van stresshormonen en neurotransmitters te reguleren, helpt EMDR patiënten om traumatische herinneringen op een meer adaptieve en minder stressvolle manier te verwerken.

Voor mensen die lijden aan de langdurige effecten van trauma, biedt EMDR een wetenschappelijk onderbouwde en effectieve behandelingsoptie die niet alleen psychologisch, maar ook biochemisch ingrijpt op de oorzaken van hun symptomen.